Image may be NSFW.
Clik here to view.
Յ. ՊԱԼԵԱՆ
Նիւ Եորքը կախարդական կորսուելու աշխարհ մըն է: Երկնաքերեր, մեծղի կամուրջներ, ճոխութեան եւ միաժամանակ թշուառութեան պատկերազարդ պատմութիւն, արուեստ: Նոյեմբեր 22, Շաբաթ օր մը: Ինքնաշարժը կը սուրայ: Դղրդացող կամուրջներ կ’անցնինք քաղաքի կեդրոններէն մին հասնելու համար: Այդպէս է: Հոգեհանգիստէ, դասախօսութենէ, հայկական երկու վարժարան այցելելէ եւ մեծ վաճառատուներու մէջ թափառելէ եւ երկրի տնտեսութեան նպաստելէ ետք, թատրոն կ’երթանք:Image may be NSFW.
Clik here to view.
Թատրոն կ’երթանք քիչ մը մշակոյթի եւ արուեստի համար, քիչ մըն ալ` հայրենակցական-բարեկամական զգացումէ մղուած, առանց որուն` Լաֆայեթ փողոցի ամերիկեան յայտնի «Փապլիք Թիաթր»-ին առջեւ պիտի չգտնուէինք: Մանաւանդ մեր համեստ անգլերէնը բաւարար պիտի չըլլար բեմէն խօսուած Շէյքս փիրի լեզուն իր բոլոր նրբութիւններով հասկնալու: Ինքնաշարժը քիչ մը հեռու կանգնեցնելէ ետք, ցուրտին կը քալենք` լայնանիստ փողոցներ անցնելով:
Այս «Փապլիք թէաթր»-ին համար ըսին, որ հոն արհեստավարժներով կը բեմադրուէին գործերը, դերակատարները մրցոյթով կ’ընտրուէին: Այսինքն ո՛չ ընկեր-բարեկամի ազդակներ կը միջամտեն, ո՛չ ալ մորթի գոյնը: Այդ թատրոնը յայտնի էր, ըսին, «Շէյքսփիրեան» իր ներկայացումներով, եւ բեմի ու շարժանկարի մեծ աստղեր միջազգային դարձած էին այնտեղէն անցնելով: Դժուարութեամբ տոմսակ ճարուած էր, նոյնիսկ` շաբաթ յետմիջօրէի համար: Հասնելէ ետք պիտի հասկնայինք, որ կային բազմաթիւ սրահներ, միաժամանակ կը բեմադրուէին բազմաթիւ ներկայացումներ: Մուտքի հսկայ սրահին մէջ մարդիկ կը սպասէին, որ դռները բացուէին, եւ ձանձրոյթը յաղթահարելու համար մեծկակ բաժակներով դասական ամերիկեան սուրճը իրենց ձեռքին` կը շրջագայէին:
Վերջապէս բացուեցան դռները, եւ մտանք սրահ, որուն մէջտեղ կը գտնուէր քառակուսի լայն բեմը, հանդիսատեսին անմիջական մօտիկութեամբ: Յիշեցի, որ տասնամեակներ առաջ Վարուժան Խտըշեան Պէյրութի մէջ սրահին մէջտեղ գտնուող բեմի վրայ խաղցած էր «Ո՞վ կը վախնայ Վիրճինիա Վուլֆէն», բարձրամակարդակ բեմադրութեամբ: Կը սպասէի դասական սրահի մը մէջ եւ բեմի մը առջեւ գտնուիլ: Անցեալը յիշեցնող նորութիւն: Թատերասէրները սկսան հասնիլ, երէցներ, մանուկներ, պատանիներ, իրենց սայլակներուն վրայ քանի մը հաշմանդամներ: Ուրեմն, հակառակ ըսուածին եւ լսուածին, շաբաթ օր մը, կէսօրէ ետք, աւելի քան երկու հարիւր հոգի թատրոն եկած էին Շէյքսփիր դիտելու` ուիք-էնտի պարգեւէն հրաժարելով:
Image may be NSFW.
Clik here to view.
Ըսի, որ քիչ մը հայրենակցական զգացումով եկած էինք թատրոն: Գլխաւոր դերակատարը հայ երիտասարդ մըն էր, արհեստավարժ դերասան Րաֆֆի Պարսումեանը: Կը յուսայինք, որ Մեծն Նիւ Եորքի մեծաթիւ հայկական գաղութի անդամներէն ոմանք իմացած ըլլային եւ գային: Իմացողներ եղած էին: Կը սպասէինք, որ ներկայացումը սկսի: Երեքով զբաղում դարձուցինք սրահին մէջ հայու փնտռտուքը: Այս մէկը հայ է, հայ չէ: Մեզի ընկերացող կինը կարծեց հայու դիմագիծ մը տեսնել, եւ յետ զանազան մեկնաբանութիւններու` որոշեց երթալ դէպի անծանօթը: Երբ ուշացաւ, ենթադրեցինք, որ հայ էր անծանօթը: Երբ վերադարձաւ, ըսաւ, որ հայ չէր… Ուրեմն Մեծն Նիւ Եորքի քանի մը հարիւր հազար հայերէն ոչ իսկ մէկը, եթէ տեղեակ էր անգամ, ներկայ չէր, Շէյքսփիր դիտելու եւ դիտելու հայ երիտասարդը: Մտածեցի, որ ան երբ օր մը հռչակաւոր դառնայ, շատեր իր շուրջ պիտի թրվռան եւ … ճաշկերոյթներու նախագահ կամ հովանաւոր պիտի դարձնեն զինք, այս կամ այն նպատակով Image may be NSFW.
Clik here to view.
Image may be NSFW.
Clik here to view.
յայտարարութեան մը համար դիմում պիտի ընեն, իր անունով ֆընտ ռէյզինկ պիտի կազմակերպեն, Հայաստանի կամ Արցախի այսինչ կամ այնինչ գիւղի դպրոցին կամ բուժարանին համար:
Վերջապէս, ճիշդ ժամուն դերասանները երեւացին եւ վերջ տուին իմ հետաքրքրութիւններուս գաղտնասացութեամբ «ազգայնական» զարտուղի բեմադրութեանս, որ հանդիսատես պիտի չունենայ:
* * *
Շէյքսփիրի երկը կը կոչուէր «Փերիքլիզ, փրինս օֆ Թայր»: Պատում մը` վրէժի եւ վերականգնումի մասին: Բեմադրիչն է Ռոպ Մելրոզ: Խումբը երեք շաբաթ շրջած եւ ներկայացումներ տուած է բանտերու, աներդիքներու պատսպարաններուն, երէցներու կեդրոններուն եւ Նիւ Եորքի բազմաթիւ քաղաքներուն մէջ` Քուինզ, Պրուքլին, Պրոնքս: Օրինակելի` վայրագ դրամատիրութեան աշխարհին մէջ: Ապա Նիւ Եորքի Փապլիք թէաթր` Նոյեմբեր 11-30:
Շէյքսփիրի երկի հերոս Փերիքլէսը ոչ մէկ կապ ունի Ե. դարու Աթէնքի Փերիքլէսին հետ:
Գլխաւոր դերով` Րաֆֆի Պարսումեան: Նաեւ` միւսները, քաղաքի պատկերով, այրեր եւ կիներ: Շէյքսփիրի այս երկը, օրին ունեցած է մեծ ժողովրդականութիւն, պատմութիւնը իշխանի մը, որ ամէն ինչ կը կորսնցնէ, փախուստէ եւ ճամբորդելէ ետք կը վերագտնէ: Այս ներկայացումը մաս կը կազմէ ծրագրի մը, որ կը նպատակադրէ Շէյքսփիրը այժմէականացնել եւ մօտեցնել ժողովուրդին:
Image may be NSFW.
Clik here to view.
Image may be NSFW.
Clik here to view.
Երկու ժամ, առանց դադարի, տասնեակ մը դերասանները, արտակարգ եւ բազմաշնորհ խաղարկութեամբ, նուագ եւ երգ, արագութեամբ, յուզումով եւ գեղեցիկի նուաճումով լարուած պահեցին սրահը: Րաֆֆի Պարսումեան ի յայտ բերաւ արուեստագէտի իր խաղարկութեամբ, բազմաշերտ անհատականութիւն մը, յուզում, ճակատագիր եւ սէր զգացնելով հանդիսատեսին: Անպաճոյճ քառակուսի բեմը լուսաւոր դարձաւ` խաղին ներդաշնակութեամբ, նոյնիսկ երբ դերակատարները տարբեր տիպարներ, անձեր կը մարմնաւորէին: Րաֆֆի Պարսումեանը միակ կերդոնական դէմքն էր, որ չէր փոխուեր, որուն յուզիչ արկածախնդրութեան շուրջ կը դառնային միւսները:
Անպաճոյճ բեմը եւ մեր օրերու ընթացիկ տարազներով բեմ եկող դերակատարները փաստեցին, որ որակաւոր խաղը եւ անով փոխանցուող յուզումը էական մասն էին թատրոնին: Սրահին լարուած ուշադրութիւնը եւ ապա երկարատեւ ծափողջոյնները գնահատանքի վկայութիւն էին:
Թող ներուի ըսել, որ Րաֆֆի Պարսումեանին երեւումը բեմի վրայ հպարտառիթ է: Կը յուսամ, որ ան իր երթը կը շարունակէ` իր տաղանդէն բաժին հանելով հայ մշակոյթին եւ բեմին, որ կ’ըլլայ դրական յանձնառութիւն:
Ուշ է ըսելու համար, որ մարդիկ լաւ կ’ընեն, եթէ երթան եւ Րաֆֆի Պարսումեանը տեսնեն բեմի վրայ, վայելքի եւ, ինչո՞ւ չըսել, տեսնելու համար մեր առհաւական ժառանգական կարողութիւնը, նպաստելու համամարդկային մշակոյթին եւ արուեստին:
Թերեւս օր մըն ալ Րաֆֆի Պարսումեան բեմ կը բարձրանայ Նիւ Եորքի յամառ հայերէնով արտայայտուող հայ բեմադրիչին` Հրանդ Մարգարեանին հետ, նոյնիսկ եթէ լուսարձակները այդքան հզօր չըլլան: Թերեւս հայ թատրոնը համայնքէ դուրս գալով` այլ տարածում կը նուաճէ… Միշտ կ’ըսեմ, որ արգիլուած չէ երազել, մանաւանդ որ մեծ գործերը նախ երազ եղած են:
The post ՆԻՒ ԵՈՐՔ.- ՐԱՖՖԻ ՊԱՐՍՈՒՄԵԱՆ ՀԱՅ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ՄԸ ՇԷՅՔՍՓԻՐ ԿԸ ԽԱՂԱՅ appeared first on Hairenik Weekly Newspaper.