Եթէ Կեդրոնականցին Հայաստան ծնած, ուսանած եւ մեծերու շարքին ըլլար, հոն խօսուող եւ գրուող հայերէնը թերեւս պաշտպանուած կ’ըլլար խոցերէ: Ասկէ առաջ հայերէնի մէջ տուն-տեղ եղած օտար բառերու ցանկով եկած էր, խնդրած՝ որ մամուլին ղրկեմ:
Աղիտալի երկրաշարժի տարելիցի հոգեհանգիստէն ետք, Էլպիսին հետ եկաւ այցելութեան: Խօսեցանք դեռ չսպիացող վէրքերու մասին: Բարձրագոչ յեղափոխականի պէս ըսաւ.
– Վէրքը կը սպիանա՞յ, երբ դարմանը երեսուն տարի կ’ուշանայ:
Յաճախ չխօսող Էլպիս շարունակեց.
– Դարմանը ինքնիրեն չի գար: Եթէ սփիւռքի մէջ նուազ դրամ ծախսուէր քարի եւ մարմարի համար, Երեւանի մէջ չտեսի ճոխութիւնը նուազ ըլլար, խոց եւ ցաւ չէր մնար:
– Գիտես, Մակա՛ր, ինչե՜ր կան դարմանուելիք, որոնք միլիոններու պէտք չունին, այլ ազգային ոգիի, շարունակութիւն ըլլալու կամքի:
– Արմենա՛կ,- ըսի,- նոր պետութիւն է, հող կ’ազատագրուի, կարիքները շատ են:
– Ճիշդ ես: Բաներ կան որոնք մեզմէ կախում ունին, մեր ազգային ոգիէն, միլիոններու պէտք չունին: Ասկէ առաջ ըսած եմ, դուն ալ գիտես, մեր լեզուն մեր ողնայարն է, եթէ ան չըլլայ, մենք չենք ըլլար: Քանի մը անգամ լսած եւ կարդացած հայերէն տառերով գրուած օտար բառերու ցանկ կազմեցի,: Զանոնք Մեսրոպի, Նարեկացիի, Վարուժանի, Տէրեանի եւ Կոմիտասի այգիէն արմատախիլ ընել մեր պարտքն էր, չըրինք: Բանգէտ ըսողներ եղան, որ այդպէս լեզուն կը հարստանայ: Չըսին՝ կ’այլասերի: Լրատուամիջոցներէն կրկին արձանագրեցի բառեր, որոնց մէկ մասը պիտի չհասկնայի եթէ ֆրանսերէն չգիտնայի, կարգ մը բառեր ալ չհասկցայ:
Ծոցէն հանեց էջ մը եւ հատիկ հատիկ կարդաց բառեր, ճշդեց որ նախորդ ցանկերուն վրայ չկային այս բառերը.
– Էսկալացիայի, պետական ակտիվների, օրիգինալում, տենդենցը, տրավման, դիսոնանս, վոյաժ, ռեֆլեքսորեն, լեգիտիմ, կորպորատիվ, պիկ, էքսցեսներ, դեբիլություն, ավտոմատ, հա՛մ էլ, կոնֆերանս, կլան, սուբյեկտների, տրանսպորտային, էքստրասենս, ինֆոգրաֆիկա, ինդուստրիա, բիգ, մոտիվացիա, թրաֆինքինկ, ֆոն, ամբիցիա, գենետիկօրէն, բրոնխ, միմանս, ազգային պարկ, նախաարբիտրաժային, կոսմետիկ, ցինիկ, կոմյունիկեում, բրիգադ, օպերատիվ, տեմպ, սեկմենտ, դեբետ, ավտորիզացիա, լիցենզավորման, դեմագոգիա, անատոմիա, ռեսուրսներ, իմպուլսիվ, տուրբուլենտություն, սոլիդ, մոդեռնիզացիա, էպոպեա, իռացիոնալ, ինֆանտիլություն:
Արմենակ տխուր էր: Էջը ինծի երկարեց: Մակարուհին խզեց լռութիւնը.
– Արմենա՛կ, նախորդ եւ նոր ցանկերուդ բառերով նոր լեզու կը ստեղծուի: Ապահայացման լեզու: Ամօ՛թ մեզի: Հոս մեր զաւակներէն կը պահանջենք, որ տունը, դպրոցը, իրենց ընկերներուն հետ հայերէն խօսին, հայերէն կարդան, ի՞նչ պիտի ըսեն, եթէ իրենք ալ տեսնեն, որ այս բառերով «հայերէն» կը խօսին ազգի առաջնորդները:
Էլպիս չար հեգնանքով եզրակացուց.
– Պիտի ըսեն, որ դուք Տոն Քիշոթ եղաք, հողմաղացներու դէմ կռուեցաք, հանգիստ ձգեցէ՛ք մեզ: Մակա՛ր, այս զոյգ հոգեհանգիստի թղթակացութիւնը ղրկէ թերթերուն:
Մակար ի Գաղիա, 10 դեկտեմբեր 2019