Նիւ Եորքի կից Քուինզի մեծ վաճառատուները ունին աժանագին ճաշի սպասարկութիւն, ուր կը խռնուին մարդիկ, իրենց գնումներէն առաջ կամ վերջ:
Այդպէս, կէսօրը անցած էր, մենք ալ փրդուճ մը հացի համար հերթի կանգնեցանք, ապա քոքա-քոլայի խոշոր լեցուն բաժակով մը նստարանի մը վրայ տեղ գտանք: Սեղանակից դարձանք Միացեալ Ազգերու Ժողովի մասնակիցներու պատկերով ճաշողներու միջազգային խումբին:
Կողքէս հայերէն լսեցի: Ո՞ւր հայ չկայ, քանի որ տանիքներէն կը պոռանք, որ համաշխարհային ազգ ենք, չըսելու համար յաւերժի յաւերժ գաղթական:
Պետական նպաստով (ուէլֆէր) ապրող կամ թոշակառու զոյգի մը քրթմնջոց լսեցի:
Հակառակ Մակարուհիի արգելքին, բարեւեցի, ծանօթացանք: Սուրիոյ գաւառական քաղաքէ մը աւետեաց երկիրը եկած էին տարօնցի վարժապետ Արշակը եւ վարժուհի Լուսոն: Բացառիկ ոչինչ: Քանիներ այդպէս եկած են եւ դեռ պիտի գան:
«Ուրկէ՞ եկած էք, ուրկէ՞ կու գաք» հարցումներէ ետք, մտերմացանք: Տարօնցի Արշակը լսող ականջ գտած ըլլալու հրճուանքով խօսեցաւ եւ աներեւակայելի բաներ պատմեց, յուզիչ եւ ցաւցնող, որոնց մասին մեր թերթերը, քիչ մը զեղչելով յուշագրութիւնները եւ քաղաքական տեսութիւնները, չեն խօսիր:
– Այս ի՜նչ կրակի ձգեցին մեզ,- ըսաւ հառաչելով:
Խորհեցայ, որ ցեղասպանութեան կամ արցախեան պատերազմի մասին պիտի խօսի: Երկար չսպասեցի: Շարունակեց:
– Բարեկամս, հոս ինչե՜ր կը լսես եւ կ’ապրիս: Անցեալ շաբաթ աղջկանս տունը սուգ կար: Ինք եւ փեսաս իրենց սատկած շան սուգը պահեցին: Նոյնիսկ իրենց պէս շանտէրեր ցաւակցութեան եկան, մխիթարեցին: Այս Ամերիկա է, արդիականութիւն:
Քաղաքավարութեամբ ըսի.
– Պարոն Արշակ, շունը հաւատարիմ կենդանի է, երբ վարժուած կ’ըլլաս, կը յուզուիս:
– Այդ չէ միայն: Հոս սրբութիւն չկայ: Աղջիկս եւ փեսաս, երբ պիտի ամուսնանային, որոշեր էին, որ իրենց ամուսնական մատանիները բարձիկի մը դնեն եւ ամրացնեն այդ շան գլխուն վրայ, եւ ան այդ մատանիները խորան բերէ: Ուզած էին արտակարգ փայլ մը տալ իրենց ամուսնութեան: Հակառակ տարիքիս, ինքնիրմէս ելայ, հայհոյեցի, պոռացի, կանչեցի: Լուսոն վախցաւ, որ տեղւոյն վրայ կը մեռնիմ: Տուն հասցուցին զիս, բժիշկ կանչեցին:
Լուսոն միջամտեց:
– Է՜, մարդ, նորէն մի՛ յուզուիր:
Չէի միջամտեր, բայց կը սպասէի գիտնալու, թէ ինչպէ՞ս պիտի աւարտէր խորան գացող եւ մատանի տանող շան պատմութիւնը:
Տարօնցի Արշակ հանդարտելէ ետք, շարունակեց.
– Աղջիկս եւ փեսացուս եկան հիւանդտեսի: Անկողինիս մէջ շտկուեցայ եւ ըսի, որ մեր եկեղեցիի խորանը շուներու համար չէ եւ ես կ’ուրանամ զիրենք: Ըսի ուրիշ բաներ ալ: Գացին: Բայց իմ եւ շան միջեւ ընտրութիւն կատարելու չափ խելք ունեցան: Շունը մատանիները խորան չբերաւ:
Տարօնցի Արշակ լռեց: Յուզուած էր, տխուր եւ քիչ մը հպարտ՝ առաջքը առած ըլլալու համար հայ խորանին պղծումին:
Թոյլ չէր տուած, որ շունը խորան հասնի:
Բայց այդ շան համար սուգ եղած էր եւ մարդիկ եկած էին այդ սուգին մասնակից ըլլալու:
Կ’ըսեն, որ յառաջդիմութիւնը կարելի չէ կասեցնել:
Կրնա՞յ պատահիլ, որ արդիականութիւնը օր մը շուները խորան տանի:
Այն ատեն տարօնցի Արշակ եւ Լուսօ այլեւս այս աշխարհէն չեն ըլլար:
Եւ թերեւս շուներու իրաւունքը կը դառնայ օրէնք:
Մակար ի Քուինզ, Նիւ Եորք, 3 հոկտեմբեր 2019