«Դրօշակ»ի Խմբագրական
Սեպտեմբերի 18-ին աշխատանքները կը սկսի աւանդական դարձած եւ վեցերրորդ անգամ գումարուող Հայրենիք-սփիւռք համաժողովը: Ի սկզբանէ ոչ ոք կասկածի տակ չի դրել այս համաժողովների կարեւորութիւնը, որպէս հայրենիքն ու սփիւռքը կամրջելու միջոց: Միաժամանակ մշտապէս արծարծուել է դրանց արդիւնաւէտութեան, առաւել մեծ օգտակարութեան ծառայեցնելու խնդիրները: Խորհրդային համագումարներ յիշեցնող մեծաքանակ կազմով այս ժողովների համար անխուսափելի է ցուցադրական կամ աւելի ընդունուած բնորոշմամբ` շոուների երանգը, ինչն անխուսափելի է, նաեւ երեւոյթի զգացական ու խորհրդանշական իմաստները նկատի առնելով:
Ինչ վերաբերում է դրանց արդիւնաւէտութեան չափին , ապա կարեւոր նախապայմանն այն է, թէ ինչ խնդիրներ է իր առջեւ դնում նման ներկայանալի համաժողովը:Այդ խնդիրները պիտի բխեն արդէն իսկ յստակեցուած մարտավարական ու ռազմավարական հայեցակարգերից, այլապէս նախանշուող եւ իրականացուող աշխատանքների համար անխուսափելի է առանձին եւ ինքնաբաւ միջոցառումների վերածուելը:
Ունի՞ մեր պետութիւնը նման հայեցակարգ, թէ հայրենիքի ու սփիւռքի միջեւ ձեւաւորուող կամուրջը փորձում է կառուցել հէնց այդ տարբեր ու առանձին միջոցառումների շղթայական համակցումով:
Անկախութեան աւելի քան քառորդ դարի ընթացքում մենք առաւել չափով ականատես ենք եղել սփիւռքը ընդհանրապէս եւ սփիւռքահայութեանը, ըստ մասնագիտական եւ այլ հաւաքականութիւնների, ինչպէս եւ տարբեր անհատների, հայրենքի հետ շաղկապելու գործընթացին: Ինքնին սա վատ նախաձեռնութիւն չէ, եթէ մանաւանդ, մտակաղապարներից ձերբազատուելով, նկատի ունենանք, որ 2020 թուականի շեմին, հայութեան երկու մեծ հատուածների միջեւ եղած, որոշակի գաղափարական եւ այլ տեսակի անջրպետներ այլեւս վերացել են` հայաստանցի մեծահարուստները աւելի մեծ նուիրաբերումներ են կատարում այս կամ այն ազգային ծրագրին ի նպաստ եւ ժամանակավրէպ են «Կթու կով»ի պատկերաւոր համեմատութիւնը, «ախպարներ» եւ սփիւռքահայերին չսիրող , համայնավարացած հայաստանցիներ եւ այլ, անցեալին պատկանող պիտակաւորումները: Արդեօ՞ք սակայն համարժէքօրէն մեծացել է փոխճանաչողութիւնն ու փոխարժեւորումը` նախ քաղաքական, պետական եւ ապա հանրային ու քարոզչական մակարդակի վրայ: Կարելի է հաստատել որ ոչ, եւ սա այն սեւ խոռոչներից մէկն է, որ պէտք է լցնել իմացական բովանդակութեամբ:
Մինչ այսօր Հայաստան-սփիւռք ասելով ի մտի է առնւում սփիւռքի մերձեցումը հայրենիքին, իսկ հայրենիքն ինչ անելիք ունի յարատեւօրէն տարտղնման եւ մաշումի դատապարտուած սփիւռքի հանդէպ, ի շահ ոչ միայն իր ժողովրդի տարագիր հատուածի, այլ հէնց համահայկական տեսլականների, կ’ածես դեռեւս գործնական եւ ռազմավարական օրակարգի հարց չէ: Որքան էլ զարմանալի կարող է թուալ, ցայսօր Հայաստանն ուշադրութիւնը բեւեռել է կազմակերպուած Սփիւռքի վրայ մոռանալով անկախութեան տարիներին արտագաղթած, հայրենիքի մէկ երրորդը կամ աւելին կազմող, նախկին հայաստանաբնակ անկազմակերպ զանգուածների մասին: Մեզ առայժմ կարծես չեն յուզում նրանց սփռուածութեան, օտար միջավայրերում ինքնահաստատումի, այլ հանրութիւնների հետ համարկումի, հոգեբանական ու կարգավիճակային վերափոխումների եւ վերջապէս ապագայի` խնդիրները: Այնինչ բնօրրանի հետ հոգեբանական աղերսները դեռեւս շօշափող այս մարդկանց հայրենիքը պէտք է նայի առանց քաղաքական ակնոցի, նրանց ճակատագրով մտահոգ ծնողական պարտականութեամբ: Միւս կողմից, աւանդական սփիւռքի կողքին, բայց գրեթէ անհաղորդ վերջինիս, իր բախտին յանձնուած եւ հակատրամաբանական տարերայնութեամբ է ձեւաւորւում այս երկրորդ ռք սփիւռքը: Ե՞րբ այս խնդիրները պէտք է դառնան համազգային քննարկման առարկայ: «Արի տուն» ասելով քանի՞ հայի ենք կարողացել Հայաստան բերել, ովքեր այստեղ են յայտնուել ոչ թէ արհաւիրքներից ճողոպրելով, այլ ոգեւորուած հայրենի պետութեան առաջարկած պայմաններից:
Գալիք համաժողովի օրակարգային խնդիրներից է «խորհրդի» կարգավիճակով մարմնի ձեւաւորումը: Ի՞նչ սկզբունքների հիման վրայ է այն ձեւաւորուելու եւ ձեւաւորուելու է, որ ի՞նչ հարցեր լուծի: Եթէ նպատակը պարզ է, այստեղից կարող է բխել նաեւ, թե՛ խորհրդի բնոյթը եւ թե՛ ծրագիրը:
Մակերեսային անդրադարձումն անգամ փաստում է հիմնահարցերի բազմազանութիւնը:
Հնարաւո՞ր է, որ այդ հարցերի մէկ մասի համար գոնէ գալիք համաժողովը լուծման բանաձեւէր գտնի կամ առնուազն դրանց լուծման ուղիներ հարթի եւ կա՞ արդեօք նման նպատակ: Համազգային կարեւորութեան միջոցառումից առաջ չէինք ուզի թերահաւատութեան տրամադրութիւններ տարածել, ցանկանանք, որ արդիւնքները հաճելիօրէն զարմացնեն` լաւատեսական ակնկալիքների արդարացմամբ: