Արտաշէս Շահպազեան
Յունուար 15, 2015
Ամանորի եռուզեռի, հաճելի եւ տխուր դէպքերի մասին լրատուական հոսքի մէջ, կարծես թէ առանձնապէս չկարեւորուեց մէկ իրադարձութիւն, որ տեղի ունեցաւ 2015 թուականի առաջին օրերին: Իր իրաւունքների մէջ մտած նոր տարուայ Յունուարի 4-ին տարածուեց Արցախի եւ Հայաստանի Հանրապետութեանը վերաբերող, Ուրուկուայի Արտաքին գործոց նախարար Լուիս Ալմակրոյի յայտարարութիւնը:
Յայտարարութեան հետ , նոյն օրը տարածուեց հաղորդագրութիւն Արտաքին Գործոց 
նախարար Ալմակրոյի
եւ Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի անդամ Մարիոյ Նալպանտեանի ու Հ.Յ.Դ. Ուրուկուայի Հայ Դատի յանձնախմբի անդամների հանդիպման մասին: Հանդիպման մասին հաղորդագրութիւնը, ինչպէս եւ դրան հետեւած յայտարարութիւնը ակնյայտ են դարձնում, որ ըստ էութեան յայտարարութիւնը գրաւոր ձեւով ամրագրում է այն հաստատումները, որոնց շուրջ եւ քննարկում է տեղի ունեցել նախորդող հանդիպման ժամանակ:
Յայտարարութեան սկզբում հէնց ընդգծւում է, որ. «Արտաքին Գործոց նախարարը այսօր հանդիպում մը ունեցաւ Հայ Դատի յանձնախումբի միջազգային եւ Ուրուկուայական ներկայացուցիչներու հետ: Հանդիպման ընթացքում արծարծուեցին հարաւային կովկասին յուզող հարցեր…»:
Որուգուայի արտգործնախարարի բանաւոր ու գրաւոր արտայայտած դիրքորոշումները, յայտնի թեմաների առնչուելով, հերթական յայտարարութիւնների շարքից չեն եւ կարիք ունեն լուրջ արժեւորման:
Բուն յայտարարութիւնը հիմք ընդունելով` որպէս գրաւոր փաստաթուղթ, անդրադառնանք այն կարեւոր ասելիքին եւ գնահատականներին, որոնք արտացոլուած են տուեալ յայտարարութեան մէջ:
Փաստաթղթում, առանց դիւանագիտական ոճաբանութեան, նախ եւ առաջ շատ յստակօրէն արձանագրւում է. «Արտաքին Գործոց նախարարը բուռն կերպով դատապարտեց Արցախի շրջանին մէջ Ատրպէյճանի կ՚ողմէ զինադադարի խախտումները, որ հետզհետէ կը շարունակուին»:
Ինչպէս տեսնում ենք, ի տարբերութիւն համանախագահող կողմերի տարբեր մակարդակի ներկայացուցիչների, ինչպէս եւ այլ շահագրգիռ ատեանների, այս դէպքում բացակայում է իրադարձութիւններն ու դրանց մեղաւորներին հաւասարացնելու, այդ միտումով ճշմարտութիւնը լղոզելու մարտավարութիւնը: Շատ որոշակիօրէն ընդգծւում է, որ տեղի ունեցող զինադադարի խախտումների մեղաւորը Ադրբեջանական կողմն է, որի արձագանքն էլ Ուրուկուայի Արտաքին Գործոց նախարարի պաշտօնական դատապարտումն է:
Սրան հետեւում է նոյնքան յստակութեամբ արտայայտուած յաջորդ կարեւոր միտքը. «նոյնպէս նկատի ունենալով Մինսկի խումբի տարած աշխատանքը, որու եզրափակման պիտի սպասէ Ուրուկուայը ճանաչման առնչութեամբ իր որոշումը որդեգրելու համար, շեշտեց Արցախի հարցի խաղաղ կարգաւորման անհրաժեշտութիւնը…»:
Ինչպէս ակնյայտ է դառնում ասուածից Ուրուկուայն, ի դէմս իր պետական համապատասխան մարմինների, արդէն իսկ որոշում է որդեգրել Արցախի անկախութեան ճանաչման վերաբերեալ, սակայն այդ մասին յայտարարելու համար սպասում է Մինսքի խմբի աշխատանքի եզրափակմանը: Սա իր հերթին բացատրւում է խնդիրը խաղաղ կերպով լուծուած տեսնելու անհրաժեշտութեամբ եւ հաւանաբար այդ գործընթացին չխոչնդոտելու մտահոգութեամբ:
Սրան էլ հետեւում է աւելի մեծ ընդհանրացում, որտեղ լայն բացուած կարկինով արտգործնախարարի ասելիքն ընդգրկում է ինքնորոշման սկզբունքի հիման վրայ, Հայաստանի Հանրապետութեան հողային ամբողջականութեան խնդիրը.
« …յատկապէս նկատի ունենալով հայ ժողովուրդի ինքնորոշման իրաւունքը եւ Հայաստանի Հանրապետութեան հողային ամբողջականութէան սկզբունքը` մայիս 1918 են Դեկտեմբեր 1920 անկախացած Հայաստանի Հանրապետութէան սահմաններուն (նախքան խորհրդայնացումը)»:
Վերջապէս յայտարարութեան եզրափակիչ մասում շնորհաւորելով Սուրբ ծննդի առիթով արտգործնախարարը «… իր ողջոյնի պատգամը փոխանցեց Հայաստանի Հանրապետութէան եւ Արցախի Հանրապետութէան հայ ժողովուրդներուն, յոյս յայտնելով, որ այս վերջինը ազգերու միջազգային հանրութէան կ՚ողմէ իր ճանաչումը ստանայ շուտովէ: Կարեւոր մաղթանքը փոխանցելու հետ Լուիս Ալմագրոն շեշտում է «Արցախի Հանրապետութիւն» անուանումը կարծես մէկ անգամ եւս ընդգծելով, որ իր երկրի համար Ղարաբաղը անկախ հանրապետութիւն է:
Այսպիսով առաջին անգամ, օտար երկրի արտաքին գերատեսչութեան ղեկավարը արծարծում է հայոց պահանջատիրութեան հարցը, այն համարելով արդարացի, քանի-որ բխում է հայ ժողովրդի իրացրած ինքնորոշման իրաւունքից:
Առաջին հայեացքից կարող է թուալ, թէ բարեկամ երկրի բարձրագոյն պաշտօնեան ոգեւորուելով շատ է առաջ անցել, իրականում սակայն ճշգրիտ եւ գիտակցուած է նրա հիմնաւորումը: Նախ Լուիս Ալմագրոն չի խօսում առհասարակ Հայոց պահանջատիրութեան մասին, այլ վկայակոչելով 1918-20 թուականների սահմանները շեշտում է, որ խօսքը Հայաստանի առաջին հանրապետութեան միջազգայնօրէն ճանաչուած տարածքների մի մասի բռնազաւթման մասին է, ինչը տեղի է ունեցել 1920-1921թուականների ընթացքում: Արտաքին Գործոց նախարարի համարձակ մատնանշումները արդարացւում են նաեւ այն իրողութեամբ, որ արդէն իսկ այդ բռնազաւթման խնդիրը միջազգայի իրաւունքի տեսակէտից ուսումնասիրելու եւ գնահատելու նպատակով, ինչպէս յայտնի է, ստեղծուել է հայ միջազգայնագէտ իրաւաբանների յանձնաժողով:
Այստեղ արժէ յիշել նաեւ, որ ազգային ազատագրական յեղափոխութեան ճանապարհով ղեկավարութեան հասած Ուրուկուայի իշխանութիւնը առաջնորդուելով հումանիզմի, արդարութեան եւ ժողովուրդների իրաւունքների յարգման սկզբունքներով, աշխարհում առաջինը ճանաչեց եւ դատապարտեց հայոց ցեղասպանութիւնը: Նոյն իշխանութիւնը մի քանի տասնամեակ անց, առաջինը լինելով, կատարեց եւս մէկ առաջընթաց քայլ` խօսեց հայ ժողովրդի օրինական պահանջատիրութեան մասին: Գումարելով սրան նաեւ այն յայտարարութիւնը, որ իր համար աներկբայ է Արցախի Հանրապետութեան անկախութեան ճանաչման անհրաժեշտութիւնը: Կարելի է արձանագրել նաեւ, որ նման յայտարարութիւնը 2015 թուականի առաջին օրերին շատ արժէքաւոր է, նկատի ունենալով, որ յատկապէս ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին ընդառաջ, այլեւս մեզ համար մտքերի ու գործողութիւնների առաջքայլի անհրաժեշտութիւն է ճանաչման ու դատապարտման փուլից անցում կատարելը պահանջատիրութեան հանգրուանի:
Յայտարարութեանը նախորդած վերոյիշեալ հաղորդագրութիւնից կարելի է նաեւ եզրակացնել, որ սոյն փաստաթուղթը չի ծնուել միայն մէկ հանդիպման անմիջական արդիւնքում, այլ այս ամէնին նախորդել է տարիների աշխատանքը: Այդ թւում Ուրուկուայի բարձրագոյն պաշտօնեաների մի քանի այցելութիւնների կազմակերպումը Հայաստանի եւ Արցախի Հանրապետութիւններ: Չանտեսենք նաեւ 2014 թուականին Հ.Հ. նախագահի այցը Ուրուկուայի Հանրապետութիւն:
Այսպիսով արձանագրելով 2015 թուականի տարեսկզբի այս յաջող մեկնարկը, անհրաժեշտ է բազմապատկել ջանքերը շօշափելի նոր արդիւնքներ գրանցելու համար: Համոզուած լինելով, որ հրապարակային եւ ոչ հրապարակային ձեւով գործադրուած համապատասխան ջանքերը, ժամանակի ընթացքում, անպայման պտուղներ կը տան, թիզ առ թիզ կրճատելով դէպի ընդհանուր նպատակակէտեր տանող ճանապարհը:
The post Շօշափելի ձեռքբերում Հայ Դատի հետապնդման ճանապարհին appeared first on Hairenik Weekly Newspaper.