Հնարաւորութիւնը Դեռ Սպառուած Չէ

ԱՐՏԱՇԷՍ ՇԱՀՊԱԶԵԱՆ 

Հ․Յ․Դ․ Հայաստանի երիտասարդական միութիւնը շարունակում է բողոքի նստացոյցն ու այլ գործողութիւնները` պահանջելով Կրթութեան գիտութեան, մշակոյթի եւ մարմնամարզի նախարար Արայիկ Յարութիւնեանի հրաժարականը: Նախաձեռնութեան 7-րդ օրը, Նոյեմբեր 14-ի առաւօտեան, ցուցարարներն ու նրանց աջակիցները իրենց բողոքի գործողութիւններն իրականացնում էին կառավարութեան շէնքի դիմաց, որի ներսում, այդ ժամին, ընթանում էր կառավարութեան հերթական նիստը: Երիտասարդները յայտարարեցին, որ իրենց են միացել Հայ բանասիրութեան հիմնարկի ուսանողներն ու դասախօսները, Շիրակի պետական համալսարանը, «Ապրիլեան պատերազմի մասնակիցների դիրքապահ հասարակական կ’ազմակերպութիւն»-ը, ինչպէս նաեւ մի շարք քաղաքական գործիչներ, կուսակցութիւններ, եւ միութիւններ` համապատասխան յայտարարութեամբ է հանդէս եկել Երեւանի Պետական Համալսարանի ուսանողական խորհուրդը: Նախորդ օրը, ի նշան ցուցարարների հետ համերաշխութեան, մէկօրեայ գործադուլ էին յայտարարել համալսարանի աւելի քան 55 դասախօսներ, որոնք նաեւ ստորագրել էին համապատասխան յայտարարութեան ներքոյ: Կրթական ու գիտական ոլորտի մի շարք պատասխանատուներ, նոյն օրը հանդէս եկան նաեւ մամուլի ասուլիսով: Ասուլիսի մասնակիցների թւում էին Հ․Հ․ Ազգային ակադեմիայի Պատմութեան, Գրականութեան եւ Լեզուի հիմնարկների տնօրէնները, Երեւանի պետական Համալսարանի պատմութեան եւ Խաչատուր Աբովեանի անուան մանկավարժական համալսարանի Պատմութեան եւ իրաւագիտութեան ֆակուլտետների դեկանները, հայոց պատմութեան եւ Հայոց լեզուի ամպիոնների վարիչները, ինչպէս եւ Հայաստանի գրողների միութեան նախագահը: Անհրաժեշտ համարեցինք թուարկել այս ցանկը արձանագրելու համար, որ Հայոց լեզուի ու գրականութեան կրթական ու գիտական ոլորտների պատասխանատուները, արտայայտելով նաեւ իրենց ղեկավարած հաստատութիւնների գիտակրթական մտաւորականութեան տրամադրութիւնները, դրականօրէն արձագանգեցին երիտասարդների բողոքին եւ խոր մտահոգութիւն փոխանցեցին «բարձրագոյն կրթութեան եւ գիտութեան մասինէ օրէնքի նախագծի վերաբերեալ: Բացի ոչ մասնագիտական բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններում հայոց պատմութեան, լեզուի ու գրականութեան դասընթացների ոչ պարտադիր յայտարարելն ու դրանց դասաւանդման խնդիրը, համալսարանների տնօրինութեան հայեցողութեանը թողնելը, գիտանականները մատնանշեցին օրէնքի տուեալ նախագծում առկայ այլ անընդունելի» նորարարութիւններ է   եւս: Մասնաւորապէս փոխւում է բարձրագոյն կրթական հաստատութիւնների ղեկավար կազմերի ձեւաւորման կարգը եւ, ըստ էութեան, այն ամբողջովին վերահսկելի է դառնում իշխանութիւնների կողմից: Ինչպէս նշում էին գիտնական-մանկավարժները տուեալ կարգն այդչափ կենտրոնացուած ու վերահսկելի չի եղել անգամ խորհրդային ժամանակներում: Իր հերթին լրջագոյն հարուած է ստանում Գիտութիւնների ազգային ակադեմիան, որի հիմնարկները պատրաստւում են կցել ամպիոններին: Օրէնքի նախագիծն ունի այլ անընդունելի առաջարկներ եւս:

Հայաստանի վարչապետը, հաշուարկ անելով իր հեղինակութեան վրայ, օրեր առաջ փորձեց տեղի ունեցողի պատասխանատուութիւնը ստանձնել եւ «փրկելէ իր նշանակած գեր նախարարին: Երկրում աւտորիտար ռեժիմ հաստատող վարչապետը թերեւս մտահոգ է, որ իր մէկ զիջումը կարող է թուլութեան նշան համարուել եւ խանդավառել հանրութեան դժգոհ հատուածին ու ընդդիմութեանը: Կարծես մոռացուած է դեռ մէկ ու կէս տարի առաջ տեղի ունեցած «յեղափոխութեան» ժողովրդային բնոյթը, ինչպէս եւ խոստումները, թէ այսուհետ ժողովուրդն է իրեն վերաբերող ամէն որոշում կայացնելու: Եթէ խոստումներն այսքան կարճ կեանք չունենային Վարչապետը հաւանաբար չէր յայտարարի, թէ եթէ 10 հազար մարդ էլ բողոքի ինքը նախարարին չի ազատի պաշտօնից: Նախարարն իր հերթին չէր ասի, թէ հրաժարական կը տայ, եթէ ինքը որոշի, որ լաւ չի ղեկավարում: Փաստ է, որ մարդիկ բոլորովին այլ կերպ էին դատում ոչ հեռաւոր անցեալում:

Դաշնակցութեան երիտասարդական միութիւնը, աջակցութեամբ հանրութեան, մտաւորականութեան, հասարակական ու քաղաքական ուժերի մի մեծ շերտի շարունակում է պահանջել նախարարի հրաժարականը, սրա մէջ տեսնելով ազգային ու մշակութային կարեւորագոյն արժէքների դէմ ձեռնարկուող կործանարար քաղաքականութեան կանխումը: Նոր եւ աւելի խելամիտ նախարարը հնարաւորութիւն կ’ունենայ սրբագրել իր նախորդի սխալները եւ իր գործունէութիւնը բխեցնել ինքնութեան ու անվտանգութեան հիմնասիւներ հանդիսացող ազգային արժէքներից:

Այլապէս հասարակութեան համար կամաց-կամաց բացայայտւում է նաեւ երկրի Վարչապետի նոր կերպարը եւ եթէ նա ամէն ինչի պատասխանատուութիւնը պիտի ստանձնի, ապա հեռու չպէտք է համարել այն օրը, երբ հասարակական պահանջ կը դառնայ եւ վերջինիս հրաժարականի հարցը:

Ինչ վերաբերում է նախարարի հրաժարականի պահանջին, ապա այն միանգամից չի ծագել եւ մէկ պատճառի հետեւանք չէ: Աւանդական բարոյական, հոգեւոր ու մշակութային արժէքներ դաւանող գրեթէ 100-տոկոսին մօտեցող հասարակութեանը նոր իշխանութեան եկած ուժը անընդհատ փորձում է պարտադրել օտարածին, ու անընդունելի արժէքներ: Այդպիսի մտադրութիւնների մասին տուեալ ուժը չի խօսել նախընտրական շրջանում եւ հետեւաբար անհեթեթութիւն է անբնական նախաձեռնութիւնները արդարացնել ընտրութիւններում ստացած վստահութեան քուէով: Ի վերջոյ այս մարդիկ հայ ընտանիքների ու հայ հասարակութեան ծնունդ են եւ ոչ միայն պէտք է լաւ պատկերացնեն հանրութեան տրամադրութիւնները, այլեւ պէտք է լինեն այդ հանրութեան պատուերի իրականացնողները:

Կրթութեան, գիտութեան, մշակոյթի եւ մարմնամարզի Նախարարը, կառավարման ոչ երկար ժամանակահատուածում, հասցրել է զգալիօրէն իջեցնել ղեկավարած չորս կարեւոր ոլորտների գործունէութեան ու զարգացման արդիւնաւէտութիւնը, կասեցրել է կրթութեան գերազանցութեան ազգային ծրագիրը, լուծարել է Կրթութեան ազգային ինստիտուտը ` մասնաւորապէս կասեցնելով ուսուցիչների վերապատրաստման ամենամեայ գործընթացը, նախաձեռնել է դպրոցական ծրագրերից «հայոց եկեղեցու պատմութիւն», «նախնական զինուորական պատրաստութիւն», «հայրենագիտութիւն» առարկաների դուրս բերումը: Ֆինանսական միջոցների սահմանափակութեան պատճառաբանութեամբ փակուել են մանկապատանեկան մի քանի պարբերականների հրատարակութիւններ: Համբերութեան բաժակը լցուեց վերոյիշեալ օրէնքի նախագծի ի յայտ գալուց, ինչպէս եւ հայի հոգեկարտուածքին ու բարոյական արժէքներին անյարիր բեմադրութեան եւ ժապաւէնի համար զգալի ֆինանսական միջոցների յատկացման պատճառով: Հասարակութեան, պարզ քաղաքացու համար անհասկանալի է մնում, թէ պատերազմների ու դժուարութիւնների երեսունամեայ տրամաթիք ճանապարհ անցած երկրի համար ինչո՞ւ է կարեւորւում ոչ թէ հերոսական անձերի ու իրադարձութիւնների գովերգումը, այլ հոգեկան տուայտանքները, հայրենիքից ու քաղաքացիութիւնից հրաժարուած, հայկական մարմնամարզին լուրջ վնասներ հասցրած սեռափոխուածի անձի:

Կարելի է հասկանալ եւ հպարտանալ, որ այսօրուայ հայ երիտասարդութեան բացարձակ մեծամասնութեան համար հարազատ են մնում իր պատմութիւնը, լեզուն ու մշակոյթը եւ նա չի ցանկանում այլասերուել, եթէ անգամ այդ այլասերութիւնը իր տուն են ուզում ներմուծել Ամերիկայից, Եւրոպայից կամ մէկ այլ վայրից:

Ինչպէս երեւում է Հայաստանի երիտասարդ իշխանութիւնը ինչ-ինչ հաշուարկներով փորձում է ձգել ժամանակը յուսալով, որ ըմբոստութեան ալիքը կը մարի: Բայց սա խաբուսիկ յոյս է, որ ցաւօք հետեւանք է շատ կարճ ժամանակում իրականութեան զգացողութեան կորստի: Երկրի անփորձ, բայց չափազանց ինքնավստահ իշխանաւորները չեն զգում ամէն օր փոփոխուող իրականութիւնը եւ տղայական յոխորտանքով փորձում են ապացուցել սեփական ամենազօրութիւնը, ինչը արել են նաեւ իրենցից առաջ եղած իշխանութիւններ: Այնուամենայնիւ վիճակը բարեփոխելու հնարաւորութիւնները սպառուած չեն եւ այդ հնարաւորութիւններից մէկն էլ հանրութեան անունից, Հ․Յ․Դ․ երիտասարդական միութեան եւ երիտասարդական-ուսանողական հանրոյթի բաձրացրած խնդիրներին, լուծում տալն է: