«Պատմութեան Մէջ Առաջին Անգամը Չէ, Որ Ատրպէյճանն Օգտագործում Է Իր Բնակչութիւնը Որպէս Մարդկային Վահան», Կը Յայտնէ Հայ Դատի Եւրոպայի Յանձնախումբի Ղեկավար Գասպար Կարապետեան

Ստորեւ, լոյս կ՛ընծայենք հարցազրոյց մը, կատարուած «Արմենփրես»ի (Աննա Գզիրեան) կողմէ, Հայ Դատի Եւրոպայի յանձնախումբի ղեկավար Գասպար Կարապետեանի հետ.-

Հ.- Պարոն Կարապետեան, 2017 թուականի առաջին կիսամեակն աւարտւում է: Ասացէք խնդրեմ, 2017 թուականի առաջին վեց ամիսները Եւրոպայի Հայ Դատի գրասենեակի աշխատանքներում ինչո՞վ առանձնացան: Ի՞նչ կարեւոր շեշտադրումներ կ՚առանձնացնէք:

Պ.- 2017 թուականին կարեւոր նախաձեռնութիւններ եղան: Փետրուարին Արցախի նոր Սահմանադրութեան նախագծի հանրաքուէին 8 միջազգային դիտորդներից բաղկացած պատուիրակութեան ուղարկուեց: Նրանք հետեւեցին քուէարկութեան ընթացքին` այցելելով 48 ընտրատեղամասէր: Հանրաքուէի աւարտին դիտորդները հրապարակեցին իրենց զեկոյցը` նշելով , որ քուէարկութիւնը համապատասխանում է միջազգային չափանիշներին: Այս զեկոյցը մեր գրասենեակը ուղարկեց եւրոպական, միջազգային կազմակերպութիւններին եւ պատկան մարմիններին: Սա երկրորդ նման առաքելութիւնն է, որ մեր գրասենեակն իրականացնում է: Նպատակն է ցոյց տալ Արցախի ժողովրդավարութեան ձգտումն ու պետականաշինութեան գործընթացը, թէկուզ չճանաչուած իրականութեան մէջ:
Մայիս 1-ին Հայ Դատի գրասենեակը կազմակերպեց Բերիոյ Հայոց թեմի առաջնորդ Գերշ. Տէր Շահան Արքեպիսկոպոս Սարգիսեանի եւ Հալէպի հայ համայնքի ներկայացուցիչ Կարօ Իւզպաշեանի այցը Պրիւքսէլ: Այս առթիւ տեղի ունեցաւ օժանդակութեան եւ դրամահաւաքի երեկոյ` սուրիահայ համայնքի վերակառուցման համար: Հայ համայնքի հետ հանդիպումից բացի, Շահան Արքեպիսկոպոս Սարգիսեանը մասնակցեց մեր կազմակերպած քաղաքական հանդիպումներին Պելճիքայի դաշնային եւ շրջանային խորհրդարանների ներկայացուցիչների, Եւրախորհրդարանի անդամների, յատկապէս Եւրոմիութեան մարդասիրական օժանդակութեան եւ ճգնաժամի կառավարման յանձնակատար՝ Խրիսթոս Սթիլիանիտիսի եւ մի շարք եւրոպական լրատուամիջոցների հետ` նպատակ ունենալով իրազեկել սուրիահայերի խնդիրների մասին:
Մայիսին Հ.Յ.Դ. Հայ դատի կենտրոնական խորհրդի եւ Եւրոպայի Հայ դատի գրասենեակի նախաձեռնութեամբ Եւրոպայի տարածքում գործող Հայ Դատի յանձնախմբերի ներկայացուցիչների մասնակցութեամբ տեղի ունեցաւ Հայ Դատի Եւրոպայի յանձնախմբերի խորհրդաժողովը, որտեղ արծարծուեցին Հայ դատի Եւրոպայում առնչուող բոլոր խնդիրներն ու մեր առաջիկայ աշխատանքի ուղղութիւնները:
Գրասենեակի հիմնադրման 15-ամեակի առթիւ էլ Պրիւքսելում տեղի ունեցաւ հիւրասիրութիւն, որտեղ ներկայ էին մօտ Եւրոպական միութեան, միջազգային կազմակերպութիւնների , Պելճիքայի 120 քաղաքական գործիչներ, ներկայացուցիչներ: Այստեղ կը ցանկանամ անդրադառնալ նաեւ գրասենեակում աշխատակազմի փոփոխութեանը: Յարութ Շիրինեանը փոխարինեց Պետօ Տէմիրճեանին, որ շուրջ եօթ տարի գրասենեակի հաղորդակցութեան ու հասարակութեան հետ կապերի պատասխանատուն էր: Բնականաբար այս բոլորին զուգահեռ Հայ Դատի յանձնախումբն ունի իր առօրեայ եւ մշտական գործունէութիւնը քաղաքական, պահանջատիրական եւ այլ ոլորտներում:

Հ.- Հայ Դատի գրասենեակը, ինչպէս նախորդ, այնպէս էլ այս տարի շարունակել է Եւրոպայից պատգամաւորների, հասարակական խմբերի այցելութիւն կազմակերպել դէպի Արցախ: Արդեօ՞ք նման այցելութիւնները շարունակուելու են:

Պ.- Այո՛, այս այցելութիւնները շարունակւում են եւ պիտի շարունակուեն, որովհետեւ Արցախը մեր ներկայ գործունէութեան ամենակարեւոր առաքելութիւններից մէկն է: Տակաւին մի քանի օր առաջ կազմակերպեցինք Պելճիքայի պատգամաւորների այցը դէպի Հայաստան եւ Արցախ: Նրանք տեսակցութիւններ ունեցան պետական բարձրագոյն ներկայացուցիչների հետ: Այս այցը 2017-ին արդէն երրորդն էր: Վերջին երկու տարիներին միայն Պելճիքայից 22 պատգամաւորներ այցելեցին մեր զոյգ հանրապետութիւններ:

Հ.- Ձեր ուսումնասիրութիւններն ի՞նչ են ցոյց տալիս, նման այցելութիւնների գլխաւոր արդիւնքները որո՞նք են:

Պ.- Ինչպէս տեղեակ էք, Արցախի Հանրապետութեան աշխարհաքաղաքական իրավիճակը եւ թուրք-ատրպէյճանական շրջափակումը Արցախը պահում է մեկուսացման մէջ: Այս մեկուսացումը միայն քաղաքական չէ, այլեւ` տնտեսական եւ ընկերային: Ուստի եւրոպացի եւ օտար քաղաքական անձնաւորութիւններին ու լրագրողներին առիթ պէտք է տրուի այցելելու Արցախ, լինելով ականատեսը տեղում զարգացման առաջընթացին, հանդիպելու պետական եւ կառավարական կառոյցների ղեկավարների հետ, ծանօթանալու հակամարտութեան վերջին տեղեկութիւններին: Գրասենեակն այս գործն է, որ կատարում է եւ յառաջիկայ ամիսներին նոր պատուիրակութիւններ պիտի ուղղուեն դէպի մեր զոյգ հանրապետութիւնները:
Այս պատուիրակութիւնների դրական արդիւնքները կարող ենք տեսնել Եւրոպայում յետագայում տարուող գործունէութեան ընթացքում: Լինի Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքի պաշտպանման գործընթացին վերաբերող, լինի մեր կազմակերպած տարբեր միջոցառումներին մասնակցութիւն ապահովելով, ինչպէս օրինակ, 2016 Նոյեմբերին Եւրոպայի Հայ դատի գրասենեակի կազմակերպած «Արցախ.- Լեռնային Ղարաբաղ Թաքնուած Գանձ» խորագրով ցուցահանդէսին ներկայ եղան 200 հրաւիրեալներ, մեծ թուով քաղաքական դէմքեր: Ցուցահանդէսին նպատակն էր Արցախի զբօսաշրջութեան հնարաւորութիւնը ներկայացնել Եւրոպական հանրութեան, ինչպէս նաեւ տնտեսական ներդրումների կարողութիւնը:
Արդիւնքների իմաստով, պէտք է ասել, որ այս պատուիրակութիւնները կը հեշտացնեն յարաբերութիւններն ինչպէս Արցախի Հանրապետութեան նախագահի կամ արտաքին գործերի նախարարի կամ Ազգային ժողովի նախագահի այցերը Պրիւքսէլ: Չմոռանանք նաեւ, որ բոլոր մեր կազմակերպած պատուիրակութիւններում ընդգրկուած անձինք բնականաբար պիտի գտնուեն Ատրպէյճանի « սեւ ցուցակ»ում, որի թիւը որքան աճի, այնքան լաւ մեզ համար:

Հ.- Պարոն Կարապետեան ինչպէ՞ս կը մեկնաբանէք սահմանին տեղի ունեցած վերջին դէպքերը: Ի՞նչ քայլեր են ձեռնարկւում Հայ Դատի գրասենեակի կողմից Ատրպէյճանի սադրիչ քաղաքականութեան իսկութիւնը միջազգային հանրութեանը տեղ հասցնելու համար:

Պ.- Պատմութեան մէջ առաջին անգամը չէ, որ Ատրպէյճանն օգտագործում է իր բնակչութիւնը որպէս մարդկային վահան: Բնականաբար դժբախտ երեւոյթ է անմեղ երեխայի զոհ դառնալը, սակայն այս երեխան Ատրպէյճանի կառավարութեան եւ Ալիեւի անմարդկային վերաբերմունքի զոհն է: Ալիեւի անմարդկային նոյն վերաբերմունքին ականատես եղանք ապրիլեան պատերազմի ընթացքում, երբ Ատրպէյճանի բանակի կողմից իրականացուած ոճիրների հետեւանքով Թալիշ գիւղի 90-ամեայ հայ քաղաքացիների մարմինների խեղուեցին եւ հայ զինուորները «իսլամական պետութեան» ոճով գլխատուեցին: ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի համանախագահները կոչ են ուղղել դադարեցնելու զինուորական գործողութիւնները եւ վերադառնալու բանակցային սեղանի շուրջ, սակայն այս մէկը անբաւարար է: ԵԱՀԿ Մինսքի խմբի պարտականութիւնն է նաեւ մատնանշել զինադադարը խախտող կողմը եւ դատապարտել այն:
Արցախի Հանրապետութեան պաշտպանութեան նախարարութեան հաղորդագրութեան հրապարակումից անմիջապէս յետոյ Հ.Յ.Դ. Եւրոպայի Հայ Դատի գրասենեակը տեղեկացրեց Եւրախորհրդարանի պատգամաւորներին սահմանի վրայ Ադրբեջանի կողմից այս վերջին խախտումների ճշգրիտ բնոյթի մասին: Եւ արդէն որոշ անդամներ հրապարակային ձեւով դատապարտել են Ատրպէյճանի այս քաղաքականութիւնը:

Հ.- Պարոն Կարապետեան, տեսնում ենք, որ Ապրիլեան պատերազմից յետոյ Ադրբեջանը շարունակում է սահմանին սադրիչ գործողութիւններ իրականացնել, մենք ունեցանք զոհեր: Ըստ ձեզ, ո՞րը պէտք է լինի հայկական կողմի անելիքը:

Պ.- Նախ եւ առաջ կը ցանկանամ Եւրոպայի Հայ Դատի յանձնախմբի գրասենեակի անունից ցաւակցութիւններ յայտնել իրենց պարտականութիւնը կատարելիս զոհուած հայ զինուորների ընտանիքներին: Յստակ է, որ Ատրպէյճանի իշխանութիւնները փորձում են միջազգային հանրութեան ուշադրութիւնը շեղել երկրի ներքին խնդիրներից եւ մարդու իրաւունքների ու ժողովրդավարութեան խախտումներից դէպի Արցախի հակամարտութիւն: Սակայն հայկական կողմը պէտք է շարունակի ճնշում բանեցնել ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խմբի համանախագհների վրայ Սէյնթ Փիթըրզպուրկի եւ Վիեննայի բանակցութիւններում ձեռք բերուած համաձայնութիւնների գործադրման իմաստով: Միջազգային հանրութիւնը պէտք է այլեւս ընդունի, թէ ով է յարձակուող կողմը: Հարկաւոր է նաեւ Հ.Հ. – Արցախ – Սփիւռք երրորդութիւնը համադրուած կերպով աշխատել միջազգային հանրութեանը ներկայացնելու Արցախի հարցի իսկական պատկերը:

Հ.- Այս համատեքստում ի՞նչ քայլեր է ձեռնարկում Հայ Դատի գրասենեակը:

Պ.- Հայ Դատի գրասենեակը պիտի շարունակի տեղեկացնել Եւրախորհրդարանի եւ Եւրոպական երկիրների խորհրդարանների պատգամաւորներին սահմանի վրայ Ատրպէյճանի կողմից յարձակումների եւ զինադադարի խախտումների մասին: Պէտք չէ բացառել 2016-ի Ապրիլեան վայրագ յարձակումների նման նոր գործողութիւնների հաւանականութիւնը, սակայն պէտք է ամէն ինչ անել, որ դրանք չկրկնուեն: Այս պատճառով է, որ Հայ Դատի գրասենեակը կազմակերպեց Ռուբէն Մելիքեանի այցը Պելճիքա, ինչպէս նաեւ նրա կողմից հրապարակած երկու զեկոյցները տարածելը Եւրոմիութեան շրջանակներում:
Այս գործի մէջ իր մեծ դերակատարութիւնն ունի նաեւ քաղաքական պատուիրակութիւնների առաքելութիւնը դէպի Արցախ, բարձրացնելու համար Եւրոպայի տարածքում Արցախի բարեկամների թիւը, արդարութեան եւ ժողովրդավարութեան հաւատացող մարդկանց թիւը եւ նուազեցնելու Ատրպէյճանի խաւիարային դիւանագիտութեան ազդեցութիւնը:

Հ.- Ի՞նչ քայլեր պէտք է ձեռնարկի միջազգային հանրութիւնը Ատրպէյճանին զսպելու համար:

Պ.- Նախ` յիշեցնեմ, որ ԵԱՀԿ-ի Մինսքի խումբն իր նախավերջին յայտարարութեան մէջ դատապարտեց Ատրպէյճանին` որպէս զինադադարը խախտող կողմ: Միայն այս ուղղութեամբ է, որ իրականութիւնը բացայայտւում է: Նաեւ պէտք է նշել, որ վերջերս, յատկապէս ատրպէյճանցի լրագրող Աֆղան Մուխթարլիի առեւանգումից յետոյ, Եւրախորհրդարանը բանաձեւով խստօրէն դատապարտեց Ատրպէյճանի իշխանութիւնների կողմից մարդու իրաւունքների եւ խօսքի ազատութեան խախտումները: Կարող ենք նաեւ աւելացնել Մարտին «Freedom Files Analytical Center» միջազգային կազմակերպութեան կողմից հրապարակուած տեղեկագիրը, որ մանրամասնօրէն ի յայտ կը բերի բոլոր Եւրոպացի քաղաքական գործիչների անունները, որոնք կաշառք են ստացել Ատրպէյճանի իշխանութեան կողմից:

Հ.- Պարոն Կարապետեան, Պաքւում միջազգային խոշոր մրցաշարը` «ֆորմուլա 1»-ի անցկացումն արդեօ՞ք չի դիտարկւում Ատրպէյճանին թեւ տալու գործընթացում:

Պ.- Բնականաբար այսպիսի երեւոյթը շատ մտահոգիչ է: Գիտենք, որ Ատրպէյճանը փորձում է իր պատկերը բարելաւել` մուտք գործելով միջազգային հարթակ, մարզական ոլորտի միջոցով, որ պէտք է ունենայ խաղաղութեան եւ զուարճանքի պատգամ, ինչը Ադրբեջանի դէպքում ծիծաղելի է:
Մեզ նաեւ մտահոգում է Ատրպէյճանի մասնակցութիւնը ֆուտպոլի Եւրօ 2020-ը հիւրընկալելու գործընթացին: Սակայն այս բոլորը քաղաքական որեւէ նպաստ չի բերի, մանաւանդ Արցախի հարցով, այլ կը ձգտեն Ալիեւի համբաւը բարելաւել ներքին իմաստով:

Հ.- Արդեօ՞ք նախանշուած միջոցառումներ կան: Կամ այլ երկրներում Հայ Դատի գրասենեակների բացման նախաձեռնութիւններ կան:

Պ.- Մեր առջեւ ունենք բաւական կարեւոր եւ աշխոյժ աշխատանքի շրջան: Ինչպէս նշեցի պատուիրակութիւններ պիտի շարունակեն այցելել Արցախ: Յաջորդը տեղի կ՚ունենայ սեպտեմբերին: Հոկտեմբեր 16-ի եւ 17-ին տեղի կ՚ունենայ Եւրոպահայութեան 4-րդ համագումարը Եւրոխորհրդարանի ներսում, սպասւում է մեծ թուով քաղաքական եւ քաղաքացիական անձանց մասնակցութիւն, ինչպէս նաեւ Եւրոպահայ կազմակերպութիւնների ներկայացուցիչներ, արծարծելու համար հայութեան առջեւ պարզուած մարտահրաւէրները եւ դրանք յաղթահարելու ձեւերը:
Իսկ Նոյեմբերին, ինչպէս արդէն տեղեակ էք, հաւանաբար կը ստորագրուի Եւրոմիութիւն – Հ.Հ. համաձայնագիրը, որին մօտիկից կը հետեւենք եւ կը բերենք մեր օժանդակութիւնը:
Ինչ վերաբերում է այլ եւրոպական երկրներում Հայ Դատի յանձնախմբերի կազմութեանը, ապա ասեմ, որ մենք այդ գործընթացի մէջ ենք, եւ յոյսով ենք, որ մեր յանձնախմբերի թիւը մինչեւ 2017 թուականի աւարտը կ՚աւելանայ: